Bertien Minco

Nieuwswaardig?

De eerste pushberichten vanochtend vroeg maakten een definitief einde aan mijn nachtrust. Er was Groot Nieuws. De verrader van Anne Frank was gevonden. ‘Ze denken dat het hen is gelukt. Dat ze een van de grootste mysteries van de Tweede Wereldoorlog hebben opgehelderd: wie verraadde Anne Frank?’ Met deze formulering opent het artikel in NRC op maandag 17 januari over de uitkomsten van het coldcaseteam dat onderzocht wie Anne Frank en haar familie en achterhuisgenoten heeft verraden. Of het één van de grootste mysteries is, dat is maar net vanuit welk perspectief je het bekijkt. Wij hebben in onze familie ook onze eigen grootste mysteries, zoals ‘wie verraadde oudoom Carel en zijn familie? Wat is er met grote Manuel gebeurd? Waar zijn Sofia en haar dochter Estella toch gebleven? Wie denkt dat de meeste raadsels rondom de Tweede Wereldoorlog zijn opgelost, die vergist zich. ‘Dat weten we nu toch wel’ is een verzuchting die ik wel eens hoor. Maar dat is nu juist het probleem. We weten nog zoveel niet. Ondanks de bergen die al vele jaren door onderzoeksinstituten en historici worden verzet. Ook ik doe al jaren onderzoek naar de geschiedenis van mijn families, die van mijn vader en van moeders kant en ik constateer dat er heel wat vraagtekens en ‘losse eindjes’ zijn. Er staan fouten of vermoedelijke fouten op joodsmonument.nl of in de andere databases. Maar ik heb geen coldcaseteam achter me staan, net als de meeste andere families van oorlogsslachtoffers dat ook niet hebben. We hebben allemaal wel onze eigen Anne Frank in de familie. Ze heten alleen Max of Philip, Sara, Estella, Manuel, Sallie of Nico. Ze zijn of verraden, of hebben zich gemeld bij Schouwburg of station, ze zijn gearresteerd om te worden gedeporteerd en vermoord, maar niet van iedereen is precies bekend hoe, waar en wanneer dat allemaal is gebeurd. Ieder verhaal staat op zich en is eigenlijk met geen ander te vergelijken, ook al zijn er natuurlijk veel overeenkomsten. Hoe meer je je erin verdiept, des te meer vragen er rijzen. Het is als een reis die steeds moeilijker wordt naarmate je dichter bij het einde komt, de wegen worden steeds ondoorgrondelijker en lastiger te volgen. Op zoek naar de verraders van mijn oudoom Carel en zijn familie werkte ik ook met talloze scenario’s, om uiteindelijk te concluderen dat er nooit meer zekerheid zou komen over welke van de drie of vier waar zouden kunnen zijn geweest (als het al een van die scenario’s zou zijn). En de vraag is wat dat betekent. Waarom wilde ik weten wie de verraders waren? Wat levert dat me dat eigenlijk op? Oom Carel en zijn familie is dood. De verraders zijn het ook. Je mag hopen dat ze last hebben gehad van een slecht geweten, maar postuum blamen..is dat dan de weg die ik zou willen bewandelen? De wegen van het coldcaseteam rond de familie Frank doen ongemakkelijk aan. Het wordt gebracht als ware het een doorbraak in het Marengoproces, alle media slaan aan. Anne Frank is altijd goed voor hot news.  Het bewijs is niet keihard en toch wordt er iemand aangewezen als meest waarschijnlijke verrader. Het was een jood. Dat is pijnlijk. Liever was het een enge nazi, maar de realiteit was en is nu eenmaal altijd gelaagd, diffuus en onverwacht. Dat er ook joden verraders waren is geen nieuws. Hun motief was echter meestal lijfsbehoud, zoals je tegenwoordig ook weer ziet bij de maffia, of die nu Italiaans of Marokkaans van...